Matematika-dibulgazioaren aitorpenaren aldeko DiMa sarearen manifestua

Behar-beharrezko bihurtu da gaur egun matematikak ikerketa zientifikoaren mugan, teknologia berrien bultzadaren eragile gisa, eta kultur ondarearen parte bezala ezinbesteko duen papera aitortzea. Izan ere, lanean eta eguneroko bizitzan matematika ulertzeko eta erabiltzeko beharra inoiz baino handiagoa da, eta matematika eta zientzia, oro har, gero eta lotuago daude gure bizi-kalitatearekin.

Matematika-dibulgazioa gizartearen premia eta eskaera bat da, interesa dugun herritarron aldetik ez ezik, erakunde publikoen, komunikabideen eta orokorrean gizartearen aldetik sustatua eta aitortua izan behar dena.

Giza Eskubideen Deklarazioan (1948, 27. Artikulua) edozein pertsonak aurrerapen zientifikoetan parte hartzeko eta aurrerapen horiez onuratzeko duen eskubidea aitortzen da. Eta baieztapen hori betetzeko, ezinbestekoa da gizarteak aurrerapen zientifikoen berri izatea. Are gehiago, Eskubide Ekonomiko, Sozial eta Kulturalen Nazioareko Hitzarmena (ICESCR, 1966, 15. artikulua) sinatu zuten herrialdeek -horien artean Espainia dagoelarik- eskubide hori bermatzeko konpromisoa hartu zuten, eta horretarako funtsezkoa da zientziaren eta kulturaren kontserbazioa, garapena eta hedapena.

Honen ondorioz, Zientzia, Teknologia eta Berrikuntzarako 14/2011 Legea (2011.eko ekainaren 2ko BOE, 131. zenbakia) onartzerakoan hainbat neurri berritzaile bultzatu ziren, zientzia, teknologia eta berrikuntzaren arloko espainiar legedia nazioarteko mailan kokatzeko asmoz. «XXI. mendeko Zientzia» berritzaile hori lortzeko neurrien artean, jakinduria zientifikoaren hedapen unibertsala nabarmentzen zen.

Ikerketa lanarekin batera, dibulgazio eta kultura zientifiko eta teknologikoko jarduerak funtsezkotzat aitortzen ditu aurretik aipatutako legeak, zientzia eta teknologiari buruzko gaiak ulertzeko modua, berrikuntzarekiko jarrera eta bi arlo horietan herritarrek duten partehartzea hobetzeko.

Matematika-dibulgazioak arreta berezia behar du alde horretatik. Gizartearen parte handi batek zailtasunak izaten ditu matematika ikasteko, askotan hizkuntza matematikoa dela eta, beste batzuetan errealitatetik aldenduta dagoen eta abstraktuegia den irakaskuntza eredua dela eta. Ondorioz, beste zientzia batzuen antzeko onespena eta interes soziala lortzeko matematikak jasotzen duen aldez aurretiko gaitzespenari aurre egin behar diogu. Gainera, komunitate matematikoak bere diziplina ulertua eta baloratua izango ez zelakoan, publikoarekiko zabaltzeko izan duen erreparoak are gehiago zaildu du matematikaren hedapena.

Dena dela, aitortu beharrekoa da dibulgazioarekiko interesa beste zientzietan baino beranduago piztu zela matematikarien artean. 1992ko maiatzaren 6an, Rio de Jaineroko Adierazpenean, zientzia honen inguruko “kalitatezko komunikazioa eta dibulgazioa” sustatzeko beharra nabarmendu zen Matematikaren Mundu Urtearen (AMM2000) helburu nagusien artean. Benetan aukera paregabea izan zen AMM2000 Espainian matematika-dibulgazioa era sistematiko eta instituzionalean bultzatzeko. Berez, garai hartan noizbehinkako jarduera indibidual bat bezala ulertzen zen dibulgazioa, baina harrezkero zientzialari eta komunikatzaile askoren pentsatzeko era aldatu zen. Publiko orokorra matematikara hurbiltzeko eta zientzia honen aintzatespena lortzeko, dibulgazioa lehentasun akademiko eta zientifikoen artean kokatzeko esfortzua beharrezkoa zela ohartarazi zuten.

Une garrantzitsu hartatik 20 urte beranduago, matematikaren inguruko dibulgazioa nabarmen hazi da Espainian eta hainbat dira herrialdeko leku ezberdinetan zientzia honekiko pasioa hedatzeko egiten diren hitzaldiak, tailerrak, erakusketak, prensa jeneralistako artikuluak, argitalpen espezifikoak, liburak, blogak, telebistako programak, irratsaioak… Urteetan zehar zientzen arteko “ahate itsusia” izan ostean, badirudi egun matematika modan jarri dela eta honekiko interesa gero eta handiagoa dela. Aipatzekoa da bide horretan komunikabideekin batera egindako lana, ezinbestekoa izan baita informazio zuhurra era eraginkor batean zabaltzerako orduan.

Hori dela eta, gure herrialdean matematika dibulgatzeko era aldatzeko unea iritsi dela uste dugu. Norbanakoen jarduera boluntario eta desinteresatu bat bezala ikusten utzi eta zientzia honen inguruko komunikazioari buruzko helburuak, esperientziak, materialak, ikasketak eta hausnarketak partekatzea ahalbidetzen duten sinergiak bultzatu behar ditugu, bai komunitate matematikoak eta baita erakundeek. Hori lortzeko, ezinbestekoa da matematiken dibulgazioari buruzko irakaskuntza jarduerak antolatzen dituen eta ikerlari eta komunikatzaileen belaunaldi berriak barneratzen dituen sare bat eraikitzea. Hauek dira, hain zuzen ere, 2018ko maiatzean sortu berri den matematika-dibulgatzaileen DiMa sarearen helburu nagusiak (irakurri eranskina sarearen sorreraren eta haren helburuei buruzko zehaztazunak ezagutzeko).

Sarearen xedeak errealidate bihurtu daitezen jarraitu beharreko lehenengo pausoa dibulgazio ekimenen balioa azpimarratzea izan beharko da. Horretarako, dibulgazioak bai irakaskuntza-egiaztatze siteman baita deialdi publikoetan (proiektuak, bekak, oposizioak), ikerlari eta irakasleen curriculum-ean izan beharko lukeen garrantziari buruz ohartarazi beharko dira erakunde publikoak. Horrez gain, funtsezkoa da erakunde akademikoak eta ikerketa zentroak dibulgazio ekimenetan era eraginkorrean parte hartzea, noizean behin parte hartu beharrean. Baliabideak eta ahaleginak optimizatzen dituzten sare egitura hauen eginkizuna erraztea ere bada erakunde hauen ardura.

Erakundeak eta Elkarteak

• Associació de Barcelona per a l’Estudi i l’Aprenentatge de les Matemàtiques (ABEAM)
• Asociación Castellana y Leonesa de Educación Matemática «Miguel de Guzmán»
• Asociación Nacional de Estudiantes de Matemáticas (ANEM)
• Basque Center for Applied Mathematics (BCAM)
• Conferencia de Decanos de Matemáticas
• Departamento de Matemáticas de la Universidad de Extremadura
• Facultad de Ciencias de la Universidad de La Laguna
• Facultad de Matemáticas de la Universidade de Santiago de Compostela
• Federación Española de Sociedades de Profesores de Matemáticas (FESPM)
• Instituto de Ciencias Matemáticas (ICMAT)
• Instituto de Física Fundamental y Matemáticas de la Universidad de Salamanca (IUFFyM)
• Instituto de Investigación en Matemáticas de la Universidad de Valladolid (IMUVa)
• Instituto de Matemáticas de la Universidad de Granada (IEMATH-Gr)
• Instituto de Matemáticas de la Universidad de Santiago de Compostela (IMAT)
• Instituto de Matemáticas de la Universidad de Sevilla (IMUS)
• Institut Universitari de Matemàtica Pura i Aplicada, Universitat Politècnica de València
• Museu de Matemàtiques de Catalunya (MMACA)
• Real Sociedad Matemática Española (RSME)
• Societat Balear de Matemàtiques SBM-XEIX
• Sociedad Española de Investigación en Educación Matemática (SEIEM)
• Sociedad Española de Matemáticas Aplicadas (SEMA)
• Sociedad Canaria Isaac Newton de Profesores de Matemáticas

Zerrendako sinatzaileak

Erregistratu manifestua